D Vitamini ve Hastalıklarla İlişkisi

D Vitamini ve Hastalıklarla İlişkisi

D vitamini bir hormon öncü molekülüdür ve iki formda bulunur. Ergokalsiferol (vitamin D2) bitkilerde ve bazı balıklarda bulunur. Diğer formu olan kolekalsiferol (vitamin D3) ise deride güneş ışığı aracılığıyla üretilir. İnsanlar D vitamini ihtiyaçlarını besin yoluyla veya güneş ışığında kalarak karşılayabilirler.

D vitamini ince bağırsaklarda kalsiyum emilimini kontrol eder ve paratiroid hormon ile birlikte iskelet mineralizasyonunu ve kandaki kalsiyum dengesini düzenler.

Son yapılan çalışmalarda düşük D vitamini düzeylerinin birçok hastalıkla ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bunun nedeni, yüksek ihtimalle D vitamininin anti-enflamatuar ve bağışıklık sistemini dengeleyici etkilerinin bulunmasıdır.

Vitamin D eksikliği nedenleri:

Kanda D vitaminin ölçülmesinde 25-hidroksivitamin D düzeylerine bakılır. Seviyesinin 20 ng/mL’nin altında olması ciddi D Vitamini eksikliği olduğunu gösterir. Sağlıklı kişilerde genellikle 40-80 ng/mL arasındadır. 150 ng/mL ve üzerine çıktığında D vitamini zehirlenmesi gerçekleşebilir.

D Vitamini ve Kalp-Damar Hastalıkları

Damarlardaki düz kas hücrelerinde, damar içini döşeyen endotel hücrelerinde ve kalp kası hücrelerinde D vitamini reseptörleri bulunur. D vitamini seviyesinin düşüklüğü ile tansiyon, damar sertleşmesi ve kalp hastalıkları arasında ilişki bulunmuştur.

D Vitamini ve Diyabet

Yapılan çalışmalar, D vitamini düşüklüğünün, şeker metabolizmasında dengesizliklerinde ve tip 1 ve 2 şeker hastalığında rol oynayabileceğini göstermektedir. D vitamini bağışıklık sistemi üzerinde kontrol edici etkiye sahip olduğundan düzenli D vitamini alımının tip I diyabet riskini azaltabilir.

D vitamini pankreasta insülin yapan hücrelerin işlevi, insülin etkinliği ve sistemik enflamasyonla ilgili olduğundan, tip 2 diyabet gelişimini azaltabilir.

D Vitamini ve Osteoporoz (Kemik Erimesi)

Osteoporoz dünyadaki en yaygın metabolik kemik hastalığıdır ve düşük D vitamini düzeyi kemik erimesi için bir risk faktörüdür. Kalsiyum ile birlikte D vitamini desteği kullanılarak kemik erimesi ve buna bağlı kırıkların azaltılabileceği gösterilmiştir.

D vitamini ayrıca kaslar üzerinde etki ederek, kas gücünü artırır.

D Vitamini ve Kanser

Yine yapılan çalışmalar D vitaminin kanserin önlenmesinde ve tedavisinde önemli rol oynadığını göstermektedir. Bu etki muhtemelen hücre büyümesi ve farklılaşması üzerindeki etkisiyle ortaya çıkmaktadır.

Yapılmış bir çalışmada 25(OH)D seviyesinin 80 nmol/L üzerinde olan kişilerde kolorektal kanser riskinin 50nmol/L olanlara göre %72 daha az olduğu gösterilmiştir.

D Vitamini ve Multiple Skleroz

Multiple skleroz (MS), nörodejeneratif, T hücre aracılı otoimmün bir hastalıktır.

D vitamininin, makrofaj, dendritik hücre, T ve B hücreleri gibi immün modülatör hücrelerin çoğalmasını ve farklılaşmasını etkilediği gösterilmiştir. Bu immün modülatör etkinin bozulması, romatoid artrit, Sistemik lupus, tip 1 diyabet, enflamatuar bağırsak hastalığı ve MS gibi birçok otoimmün hastalıkta önemlidir.

D Vitamini ve Demans

Alzheimer hastalığı olanlarda D vitamini düzeylerinin olmayanlara göre daha düşük bulunmuştur.

D Vitamini ve Kronik Ağrı

D vitamini kemik metabolizmasında önemli etkiye sahip olduğundan, kronik bel ağrısı gibi kronik ağrı sendromlarında önemlidir. Kronik ağrısı olanlarda D vitamini desteğinin verilmesinin fayda sağlayabileceği bulunmuştur.

Tedavi

Deri kanseri riskine sebep olduğu söylense de, haftada en az iki kez, sabah 10 ila öğleden sonra 3 arasında kolların 5 ila 30 dakika boyunca güneşte kalmasının D vitamini eksikliğini önlemek için yeterlidir.

Somon, sardalya, uskumru, morina balığı karaciğeri yağı, shiitake mantarı ve yumurta sarısı, besin ile alınabilecek D vitamini kaynaklarıdır. Süt, portakal suyu, yoğurt, tereyağı, peynirde de D vitamini bulunur.

Yine de D vitamini eksikliği varsa hekim kontrolünde D vitamini düzeyleri kontrol edilerek günde ortalama 400IU D vitamini yukarıda hastalıklar için yardımcı olacaktır.

Kaynak: ( J Am Board Fam Med 2009;22:698 –706.)