D Vitamini ve Hastalıklarla İlişkisi

D Vitamini ve Hastalıklarla İlişkisi

D vitamini bir hormon öncü molekülüdür ve iki formda bulunur. Ergokalsiferol (vitamin D2) bitkilerde ve bazı balıklarda bulunur. Diğer formu olan kolekalsiferol (vitamin D3) ise deride güneş ışığı aracılığıyla üretilir. İnsanlar D vitamini ihtiyaçlarını besin yoluyla veya güneş ışığında kalarak karşılayabilirler.

D vitamini ince bağırsaklarda kalsiyum emilimini kontrol eder ve paratiroid hormon ile birlikte iskelet mineralizasyonunu ve kandaki kalsiyum dengesini düzenler.

Son yapılan çalışmalarda düşük D vitamini düzeylerinin birçok hastalıkla ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bunun nedeni, yüksek ihtimalle D vitamininin anti-enflamatuar ve bağışıklık sistemini dengeleyici etkilerinin bulunmasıdır.

Vitamin D eksikliği nedenleri:

Deride azalmış üretim

Güneş koruyucu krem kullanımı

Derideki pigment miktarı

Mevsim, yükseklik, günün belli vakitleri

Yaşlanma

Deri greftleri

Azalmış emilim

Kistik fibrozis

Çölyak hastalığı

Whipple hastalığı

Crohn hastalığı

Mide ameliyatları

Kolesterol emilimini azaltan ilaçlar

Artmış atılım

Obezite

Artmış Yıkım

Antikovülsan

Kortizon kullanımı

Anti-retroviral tedaviler

Bazı İmmün baskılayıcı ilaçlar

Emzirme

 

 

Karaciğer yetmezliği

Böbrekten protein kaçağı

Kronik böbrek yetmezliği

Genetik hastalıklar

Vitamin D üretimini azaltan veya Vitamin D direncine neden olan genetik mutasyonlar

Diğer hastalıklar

Tümör kaynaklı osteomalazi

Hiperparatiroidizim

Hipertiroidizm

Sarkoidoz, tüberküloz ve bazı lenfomalar gibi granülomatöz hastalıklar

 

Kanda D vitaminin ölçülmesinde 25-hidroksivitamin D düzeylerine bakılır. Seviyesinin 20 ng/mL’nin altında olması ciddi D Vitamini eksikliği olduğunu gösterir. Sağlıklı kişilerde genellikle 40-80 ng/mL arasındadır. 150 ng/mL ve üzerine çıktığında D vitamini zehirlenmesi gerçekleşebilir.

D Vitamini ve Kalp-Damar Hastalıkları

Damarlardaki düz kas hücrelerinde, damar içini döşeyen endotel hücrelerinde ve kalp kası hücrelerinde D vitamini reseptörleri bulunur. D vitamini seviyesinin düşüklüğü ile tansiyon, damar sertleşmesi ve kalp hastalıkları arasında ilişki bulunmuştur.

D Vitamini ve Diyabet

Yapılan çalışmalar, D vitamini düşüklüğünün, şeker metabolizmasında dengesizliklerinde ve tip 1 ve 2 şeker hastalığında rol oynayabileceğini göstermektedir. D vitamini bağışıklık sistemi üzerinde kontrol edici etkiye sahip olduğundan düzenli D vitamini alımının tip I diyabet riskini azaltabilir.

D vitamini pankreasta insülin yapan hücrelerin işlevi, insülin etkinliği ve sistemik enflamasyonla ilgili olduğundan, tip 2 diyabet gelişimini azaltabilir.

D Vitamini ve Osteoporoz (Kemik Erimesi)

Osteoporoz dünyadaki en yaygın metabolik kemik hastalığıdır ve düşük D vitamini düzeyi kemik erimesi için bir risk faktörüdür. Kalsiyum ile birlikte D vitamini desteği kullanılarak kemik erimesi ve buna bağlı kırıkların azaltılabileceği gösterilmiştir.

D vitamini ayrıca kaslar üzerinde etki ederek, kas gücünü artırır.

D Vitamini ve Kanser

Yine yapılan çalışmalar D vitaminin kanserin önlenmesinde ve tedavisinde önemli rol oynadığını göstermektedir. Bu etki muhtemelen hücre büyümesi ve farklılaşması üzerindeki etkisiyle ortaya çıkmaktadır.

Yapılmış bir çalışmada 25(OH)D seviyesinin 80 nmol/L üzerinde olan kişilerde kolorektal kanser riskinin 50nmol/L olanlara göre %72 daha az olduğu gösterilmiştir.

D Vitamini ve Multiple Skleroz

Multiple skleroz (MS), nörodejeneratif, T hücre aracılı otoimmün bir hastalıktır.

D vitamininin, makrofaj, dendritik hücre, T ve B hücreleri gibi immün modülatör hücrelerin çoğalmasını ve farklılaşmasını etkilediği gösterilmiştir. Bu immün modülatör etkinin bozulması, romatoid artrit, Sistemik lupus, tip 1 diyabet, enflamatuar bağırsak hastalığı ve MS gibi birçok otoimmün hastalıkta önemlidir.

D Vitamini ve Demans

Alzheimer hastalığı olanlarda D vitamini düzeylerinin olmayanlara göre daha düşük bulunmuştur.

D Vitamini ve Kronik Ağrı

D vitamini kemik metabolizmasında önemli etkiye sahip olduğundan, kronik bel ağrısı gibi kronik ağrı sendromlarında önemlidir. Kronik ağrısı olanlarda D vitamini desteğinin verilmesinin fayda sağlayabileceği bulunmuştur.

Tedavi

Deri kanseri riskine sebep olduğu söylense de, haftada en az iki kez, sabah 10 ila öğleden sonra 3 arasında kolların 5 ila 30 dakika boyunca güneşte kalmasının D vitamini eksikliğini önlemek için yeterlidir.

Somon, sardalya, uskumru, morina balığı karaciğeri yağı, shiitake mantarı ve yumurta sarısı, besin ile alınabilecek D vitamini kaynaklarıdır. Süt, portakal suyu, yoğurt, tereyağı, peynirde de D vitamini bulunur.

Yine de D vitamini eksikliği varsa hekim kontrolünde D vitamini düzeyleri kontrol edilerek günde ortalama 400IU D vitamini yukarıda hastalıklar için yardımcı olacaktır.

Kaynak: ( J Am Board Fam Med 2009;22:698 –706.)